بوف و پسر گمشده فانتزی ناب و خلاقانه ای دارد - طراحی وبسایت

به گزارش طراحی وبسایت، سرویس کودک و نوجوان خبرنگاران (ایبنا)، شهلا انتظاریان، مترجم، نویسنده و کارشناس مترجمی زبان انگلیسی است. عمده فعالیتش ادبیات بچه ها و نوجوانان است. او از سال 1379 به شورای کتاب کودک پیوست و کار ترجمه و نقد ادبیات کودک را با نشریات مختلفی چون دوچرخه، سه چرخه، کیهان بچه ها، سلام بچه ها و نیز کتاب ماه کودک و نوجوان آغاز کرد.

یکی از نوترین کارهایش ترجمه کتاب بوف و پسر گمشده است. با انتظاریان درباره ترجمه این کتاب و معیارهای ترجمه مناسب گفت وگو نموده ایم که در ادامه این مطلب را می خوانید:

- کتاب بوف و پسر گمشده چندجلدی است؟

کتاب بوف و پسر گمشده در عین اینکه داستانی مستقل است اما در ادامه داستان دختری به نام بوف نیز است که پیش از این با ترجمه من در انتشارات ایران بان منتشر شده است. شخصیت های انسانی و اسطوره ای هر دو کتاب یکی هستند. البته ناشر خارجی، کتاب دوم را با مدتی فاصله چاپ کرد که تقریبا به محض چاپ در خارج از کشور، برای ترجمه به دست من رسید. در خاتمه داستان، ماجرا به آخر می رسد؛ اما نویسنده با استفاده از شگرد تعلیق خاص خود، راه را برای جلد بعدی باز می گذارد.

- در این کتاب، داستان هم درباره فصل ها و هم روابط خانواده است؛ یعنی به نوعی هم به موضوع محیط زیست و هم به موضوع خانواده و روابط بین آنها می پردازد و یک آموزش پنهان در دل خود دارد. نظر شما چیست؟

در این کتابِ امی ویلسون نیز مانند سایر کتاب هایش، شخصیت ها ناب هستند؛ ترکیبی مناسب از شخصیت هایی که پری، نیمه پری و انسانی اند و هر کدام در حیطه اختیارات خود مسئولیت هایی دارند که باید انجام دهند و چالش ها و مسائلی که باید با پیدا کردن راهکاری مناسب، از پس آنها بربیایند. در این اثر، شخصیت هایی اسطوره ای مثل مام زمین، فصل های مختلف و دیگر عناصر طبیعت مثل باد وجود دارند که در عین تعامل با هم، گاهی با هم بر سر تصرف زمین می جنگند یا خواسته های انسانی دارند؛ اسطوره هایی که در ادبیات کلاسیک یونان باستان می بینیم. در عین حال، در این کتاب شاهد فضای مدرن انسان ها هستیم با نوجوانانی که مسائل جهان شمولی همانند کنار آمدن با مسائل خانوادگی، طلاق، تک والدی، مسائل درسی و دوستی های صمیمانه و گاه حسودانه دارند. نوجوانایی که باید به خودباوری برسند، شرایط خود را بپذیرند و در عین حال به مسائل دیگران و طبیعت و محیط زیست توجه داشته باشند.

- کتاب بوف و پسر گمشده یک داستان جادویی و اسطوره ای است؛ به نوعی تلفیق بین ادبیات کهن با ادبیات امروزی است. نظر شما درباره تلفیق این دو چیست؟

البته این اثر در زمره آثار فانتزی قرار می گیرد؛ اما یک فانتزی ناب و خلاقانه که به نوعی منحصربه فرد است. کتاب با نثری منسجم و زبانی مناسب با ادبیات اسطوره ای برای نوجوان، علاوه بر نکات ذکرشده به یک دوستی خوب میان پری، نیمه پری و انسانی کامل می پردازد و چالش های هر یک با خود و با دیگران را به تصویر می کشد. از نظر من جدا کردن آثار واقع گرا و فانتزی یا فزونی یکی بر دیگری، معنایی ندارد. هر دو این ژانرها خوب است به شرطی که به گونه ای کپی از کارهای دیگر نباشد؛ بلکه با خلق طرح و داستانی متفاوت هم مخاطب را جذب کند و برایش لذت بخش باشد و هم نکاتی داشته باشد که در فکر او حک گردد تا بتواند در آینده برای خود و جامعه اش تصمیم های درست بگیرد.

- این داستان در دسته ادبیات فانتزی قرار می گیرد. از نگاه شما کودکی که ادبیات فانتزی می خواند با کودکی که ادبیات فانتزی نمی خواند چه تفاوت هایی دارد؟

ما همه در جهانیی بین فانتزی و واقعی زندگی می کنیم و گاهی مرزی بین این دو نمی بینیم. ما بزرگسالان حتی گاهی وقتی به موضوعی جدی می اندیشیم، فکر مان تا دورها و فضایی تخیلی می رود و در بچه ها و نوجوانان این مسئله بیشتر رواج دارد. تخیل، پیش احتیاج بسیاری از مهارت های فکری و نیز زمینه ساز رویارویی با واقعیت است. تخیل ابزاری مفید و آفرینش گر است. تخیل این حس را ایجاد می نماید که چیزی در فراسوی ظواهر جهانی روزمره چیزی وجود دارد، چیزی مرموز و نهفته در پس واقعیت روزمره و همین موجب شگفتی و ترغیب به کاوشگری و پژوهش می گردد. تخیل زمینه این مهارت فکری و فکری را فراهم می نماید.

- درباره جهانی فانتزی و کتاب های این حوزه بیشتر برایمان شرح دهید. این جهان از دید شما چگونه است؟ فانتزی برای بسیاری از ما، فرصتی برای فاصله گرفتن از واقعیت است. علت شما برای خواندن آثار فانتزی چیست؟

به نظر من خواندن کتاب های فانتزی آن طور که عده ای می گویند، برای فاصله گرفتن از واقعیت ها نیست. تخیل یکی از مهم ترین شاخص های فکر و مغز انسان است. باید به پیغام نهفته در لایه های زیرین یک داستان و لذتی توجه داشت که مخاطب از خواندن کتاب می برد. کتاب های فانتزی تخیل کودک را پرورش می دهند. مخاطب با خواندن افسانه و داستان پریانی در هنگام بحران ها معنایابی می نماید و راهکار هایی برای جهانی واقعیت خود می یابد.

- به ترجمه بپردازیم. یک ترجمه خوب برای نوجوانان باید دارای چه معیارهایی باشد و خلاقیت مترجم چه تأثیری در ترجمه این نوع کتاب ها دارد؟

هنگام ترجمه برای کودک و نوجوان باید به معیارهای آن توجه کرد. انتخاب اثر از مهم ترین آنهاست. کسانی که در این حوزه کارشناس هستند، اطلاع کافی از این امر دارند و کتاب هایی را انتخاب می نمایند که تا جای ممکن از نظر محتوا و ساختار مناسب باشد، به موضوعی نو و جهان شمول پرداخته باشد و مخاطب بتواند با آن ارتباط برقرار کند. مسئله دیگر روانی زبان اثر ترجمه شده و آشنایی مترجم با زبان و دایره واژگانی مخاطب است؛ زیرا اگر زبان روان و برای مخاطب مناسب نباشد، اثر برای او لذت بخش نمی گردد. ما مترجمان کودک و نوجوان در قبال زبان چند هزارساله فارسی و پاس داشتن و حفظ آن مسئول ایم.

- مسائل و مصائب ترجمه کتاب کودک و نوجوان چیست؟

فکر می کنم مهم ترین مسئله ای که ما مترجمان این روزها با آن روبرو هستیم مسئله حق امتیاز در کشور و ترجمه های موازی به علت همین امر است. البته وجود خط قرمزها در کتاب ها نیز روزبه روز بیشتر و مشکل سازتر می گردد. طوری که از انگیزه کار ما کاسته می گردد و مهم تر اینکه فاصله بچه ها با کتاب را نیز کم می نماید؛ چرا که ترجیح می دهند به سراغ چیزهای موجود دیگری بروند که به راحتی در دسترس آنها واقع شده است و در آنها خبری از این خط قرمزها نیست.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران