چند برآورد درباره ورشکستگی تامین اجتماعی - طراحی وبسایت

به گزارش طراحی وبسایت، هیچ بازنشسته ای مایل نیست که 6 ماه حقوق دریافت نکند تا بالاخره دولت بار اقتصادی آن را متقبل گردد. از این جهت اهمیت دارد که سازمان تامین اجتماعی، بیش از این، خط ریزش منابع را رد نکند و مجدد به پشت آن بازگردد.

به گزارش ایلنا، سازمان تامین اجتماعی ورشکسته هست یا نیست؟ سازمان تامین اجتماعی ورشکسته می شود یا نمی شود؟؛ این پرسش ها روی چند بار بر صفحه فکر کسانی که هست و نیست معیشتی خود را به تعهدات بیمه ای سازمان گره زده اند، می نشینند؛ آنچنان که شرایط سازمان تامین اجتماعی چه می شود؟ نزد کاربران فضای مجازی که هر روز ده ها پرسش دیگر را هم جستجو می نمایند، جایگاه خاصی دارد؛ البته نگرانی از شرایط صندوق های بازنشستگی تنها مربوط به ایران نیست و در سایر کشور ها هم چنین پرسش هایی به اذهان مشترکان صندوق ها وارد می شوند.

حتی اگر ورشکستگی هم در کار باشد، نباید از یاد برد که صندوق ها نهاد هایی هستند که به صورت بین النسلی نقطه تحرک و پویایی خود را پیدا می نمایند. این به معنای آن است که پایداری یک صندوق به شرایط درآمدی مشترکان، حفظ اشتغال، فراوری جمعیت جوان آماده ورود به بازار کار، بالا رفتن نرخ موالید، تسهیل فضای کسب و کار و… برمی شود. اگر این ساختار ها فرو ریزند، منابع صندوق ها از جمله تامین اجتماعی هم که به بیش از 44 میلیون نفر خدمات می دهد، فرو می ریزد.

حالا چنانچه ورق برشود، صندوق ها مجدد می توانند تعهدات خود را بدون احتیاج به استقراض تامین نمایند. از این جهت به کار گرفتن واژه ورشکستگی برای توصیف شرایط منابع و مصارف، چندان دقیق نیست. اساسا صندوق های بازنشستگی، بنگاه های مالی محسوب نمی شوند که به علت زیاندهی و ناتوانی در پوشش هزینه های خود، به ورشکستگی برسند؛ بویژه اینکه صندوق ها یکسری تعهدات حاکمیتی را بر عهده دارند و برای دریافت حق اشتراک خود، از همان قدرت های قهری حاکمیت در ستاندن مالیات و... برخوردارند. با همه این احوال، صندوق ها به سبب عدم تعادل منابع و مصارف خود می توانند، بعضی تعهداتشان را به صورت موقت متوقف نمایند و منابع لازم برای اجرای تعهدات خود را از دولت ها مطالبه نمایند.

کاهش تعداد بیمه پردازان تامین اجتماعی

البته برای یک صندوق بانشستگی ایده آل ترین حالت، نسبت 10 به 1 است؛ یعنی 10 بیمه پرداز به ازای 1 مستمری بگیر؛ اما خوش منبع ترین صندوق بازنشستگی کشور، یعنی سازمان تامین اجتماعی، به نسبت 4 به 1 رسیده است؛ در واقع توان جذب بیمه شده در سازمان از حالت ایده آل 2.5 برابر فاصله دارد. قاعدتا با این شرایط تامین اجتماعی توان پشتیبانی تعهدات خود را نخواهد داشت؛ ضمن اینکه ضریب پشتیبانی این صندوق در حال متمایل شدن به عدد 3.9 است و سال ها زمان می برد تا سازمان بتواند ضریب 10 را احیا کند.

با این حال صندوق های دیگر از یاری دولت در فصل رفاه بودجه بهره مند می شوند. بطور مثال در لایحه بودجه سال 1401 بیش از 50 درصد بودجه در نظر گرفته شده در فصل رفاه، تحت عنوان یاری به صندوق های بازنشستگی به صندوق های کشوری، لشکری و… به غیر از تامین اجتماعی اختصاص می یابد. این یاری رقمی در حدود 200 هزار میلیارد تومان از مجموع بودجه بیش از 300 هزار میلیارد تومانی فصل رفاه است. در واقع دولت از منابع لازم برای مبارزه با فقر و توانمندسازی اقشار محروم می زند و در شکم صندوق های بازنشستگی قرار می دهد تا عدم تعادل های آن ها را پوشش بدهد.

دریا در مقابل قطره

از این منظر حاکم ماندن مدیریت ناکارآمد و سیاسی بر صندوق ها، بیش از همه صندوق مستقل تامین اجتماعی را در جهتِ سخت قرار می دهد؛ بویژه اینکه دولت ها به پرداخت منظم بدهی خود به سازمان و البته بروزرسانی نرخ آن، عادت ندارند. به همین علت حجم بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی به حدود 400 هزار میلیارد تومان رسیده و در سال آینده هم به رقم بی سابقه 500 هزار میلیارد تومان می رسد؛ البته طلب حسابرسی شده سازمان رقمی در حدود 200 هزار میلیارد تومان است که در نتیجه تقریبا تا 2 برابر آن حسابرسی و بروزرسانی نشده است.

ورود کمیسیون تلفیق به بودجه 1401

با توجه به اینکه دولت در لایحه بودجه سال 1401 ردیفی را از بابت بدهی انباشته خود به سازمان تامین اجتماعی درنظر نگرفته است، کمیسیون تلفیق بودجه 1401 وارد کار شد. از سوی کمیسیون تلفیق اینطور اعلام شده که 90 هزار میلیارد تومان از بابت مطالبات سازمان در لایحه بودجه در نظر گرفته شده است؛ البته مصوبه کمیسیون تلفیق تا پیش از تصویب در صحن علنی مجلس در متن نهایی لایحه بودجه نمی نشیند و پرداخت بدهی دولت به سادگی هم انجام نمی شود؛ بویژه اگر پای واگذاری شرکت های مشمول اصل 44 قانون اساسی از این بابت در میان باشد؛ مانند 32 هزار میلیارد سال گذشته که تازه در ماه پایانی سال به سازمان واگذار شد.

مصارف سال 1401 سازمان تامین اجتماعی

این در حالی است که سازمان سال آینده در هر ماه رقمی در حدود 10 تا 11 هزار میلیارد تومان کسری در تامینِ مصارف خود را دارد. درهمین حال، تنها رقمی بالغ بر 150 هزار میلیارد تومان شاملِ 30 هزار میلیارد تومان بابت سهم 3 درصدی دولت در حق بیمه های کارگران (ماده 28 قانون تامین اجتماعی)، 78 هزار میلیارد تومان بابت اجرای متناسب سازی و حدود 41 هزار میلیارد تومان بابت اجرای 26 قانون بیمه ای که تامین منابع آن باید در تعهد دولت و بیمه شدگان (اقشار خالص) مصارف ایجاد می شود که این مصارف هم بر سر جمع تعهدات سازمان تامین اجتماعی قرار می گیرند. به هر ترتیب؛ چنانچه برای سازمان فکری نشود و سایر صندوق ها هم خود را در این 90 هزار میلیارد تومان شریک نمایند، سازمان در جهت سخت غیرقابل بازگشت قرار می گیرد.

سهم صفر مطالبات در بودجه 1401

علی اصغر عنابستانی (عضو کمیسیون اجتماعی مجلس) در خصوص نگرانی هایی که از بابت سازمان تامین اجتماعی به وجود آمده است، گفت: سازمان تامین اجتماعی مطالبات معوقی را از دولت دارد؛ مطالباتی که سال هاست معوق مانده و دولت های مختلف هر سال یک عدد اندکی از آن را می بینند و همین گونه روی هم می ماند و انبار می شود. یکسری مطالبات جاری هم هست که به سهم 3 درصدی دولت از حق بیمه کارگران برمی شود. دولت مکلف به پرداخت این 3 درصد است که به نظر من از همان ابتدای تاسیس سازمان تا امروز، پرداخت نشده است و جزء مطالبات سازمان می آید. یکسری بیمه های تکلیفی هم هست که قانونگذار در برهه های مختلف تامین منابع آن را برای دولت تکلیف نموده است؛ مانند بیمه رانندگان تاکسی.

وی اضافه نمود: همه این ها به مطالبات تامین اجتماعی از دولت تبدیل می شوند. اگر این مطالبات پرداخت نشوند، می توانند تامین اجتماعی را با مسائل جدی روبرو نمایند. تامین اجتماعی صندوقی است که از محل حق بیمه ها به بازنشستگانش مستمری می پردازد. طبیعی است که اگر سازمان بابت این تعهدات به شکل حق بیمه، پرداخت بدهی دولت و… دریافتی نداشته باشد، قادر به پوشش آن ها نخواهد بود. در این شرایط، طبیعی است که این صندوق دچار مشکل شود. از طرفی هر سال در بودجه پرداخت مطالبات تامین اجتماعی با تهاتر اموال دولت، سهام شرکت ها و… پیش بینی می شد، اما در لایحه بودجه سال آینده، دولت هیچ عددی را برای تامین اجتماعی به عنوان رد مطالبات پیش بینی ننموده است.

عنابستانی توضیح داد: با این حال، کمیسیون تلفیق عددی را از این بابت در نظر گرفته تا در تعهدات دولت قرار گیرد، اما از آنجا که صندوق های کشوری و لشکری هم تعهداتی را دارند و در بودجه سهیم هستند، نتیجه می تواند این شود که دست سازمان تامین اجتماعی خالی بماند و سهم 90 هزار میلیاردی که در کمیسیون تلفیق تصویب شده، کاهش می یابد. روی همین حساب، از این پول، هیچ چیزی به دست سازمان تامین اجتماعی نمی رسد. در این شرایط، باید بودجه ای را مثل هر سال به صورت یک عدد اختصاصی برای تامین اجتماعی و مطالباتش در بودجه سال آینده تدارک ببینند؛ البته با اختصاص بودجه هم مسائل سازمان تامین اجتماعی حل نمی شود و حتما باید اصلاحات ساختاری مانند افزایش سن بازنشستگی و حذف بازنشستگی های زودتر از موعد، انجام شوند.

لزوم معین عدد ویژه و خاص برای تامین اجتماعی

به گفته این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در این شرایط سازمان تامین اجتماعی دچار مشکل می شود و نسبت منابع و مصارفش به سمت منفی شدن پیش می رود. وی توصیه می نماید که دولت ها باید مراقب شرایط سازمان تامین اجتماعی باشند؛ در حالی که به گفته وی از آنچه که در کمیسیون تلفیق دیده شده، هیچ چیزی به دست سازمان نمی رسد. به همین علت وی به کمیسیون تلفیق و نمایندگان مجلس توصیه می نماید که یک عدد ویژه و خاصی به عنوان بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی در بودجه دیده شود.